چرخ دنده از تمدن های کهن تا کنون
همانطور که چرخ با تمدن انسانی در ارتباط مستقیم است چرخ دنده نیز با نخستین تفکرات بشری رابطه‌ای مستقیم دارد. نیاز به تولید یا انتقال حركت دَوَرانی و استفاده از آن، باعث ابداع بسیاری از اجزای مكانیكی (مثل چرخ دنده و قرقره) شد. مطابق اسناد موجود استفاده از این اختراع بشری به حدود سه‌هزار سال قبل بازمی‌گردد اولین چرخ دنده‌ها در تمدن‌های کهن به وجود آمده است. اولین چرخ دنده‌ها چرخهای دندانه‌داری با محورهای متعامد بودند و در چرخابهای عمودی به‌كار گرفته می‌شدند. ارسطو، كتسیبیوس، ارشمیدس و هِرون به انواع چرخ دنده‌های چوبی و فلزی اشاره‌هایی داشته‌اند. ظاهرا رومیان از چرخ دنده برای به حرکت درآوردن سنگ آسیاب‌های استفاده می‌کردند. دنده‌های پیچیده‌تر در سده‌های میانه ابداع شدند.
تاریخ تمدن اسلامی نشان از آگاهی کامل مسلمانان از سازوکار چرخ دنده دارد. چرخ دنده به صورتهای گوناگون در دستگاههایی كه مهندسان كشورهای اسلامی می‌ساختند به كار می‌رفت. زنجیره چرخ دنده ابن خلف مرادی که در سده پنج و در اندلس می‌زیست اولین وسیله از نوع خود بود كه می‌توانست گشتاور پیچشی سنگینی را تحمل كند و این امر در تاریخچه ساعت‌سازی اهمیت دارد. علاوه بر آن دانشمندان مسلمان حتی رساله‌هایی علمی در باب این اختراع بشری نوشتند.
به مرور دانش و آگاهی بشر پیرامون این پدیده گسترش یافت چنانکه در قرن 18 هم زمان با آغاز انقلاب صنعتى در اروپا، نياز شديد به چرخ دنده فلزى احساس شد، كه با استفاده از روش ريخت هگرى چرخ دنده چدنى به توليد آن پرداختند. سپس ماشين تراش اختراع شد و به كمك اين ماشين ها چرخ دنده هاى فولادى را توليد كردند. در قرن نوزدهم، با توسعه كشتى هاى بخار و ماشين هاى ابزار، كاربرد چرخ دنده ها نيز توسعه يافت. با آغاز قرن بيستم، خودرو و هواپيما به وجود آمد و دريچه نوينى به روى صنعت چرخ دنده سازى گشوده شد. مرحله به مرحله ماشين هاى نوين چرخ دنده‌سازى توليد شد و سبب ساخت چرخ دنده هاى مناسب، با جنس هاى مختلفي شد، كه امروزه در موارد مختلفی از آنها استفاده می‌شود.
